การตีความตามหลักเทศนาหาระเรื่อง “ปัญญาในพุทธปรัชญา”
ปัญญาในพุทธปรัชญา ปัญญา มีรากศัพท์มาจาก ป+ญา ซ้อน ญฺ = ปญฺญ “ป”(ปะ) มีความหมายว่า ทั่ว, ข้างหน้า, ก่อน,ออก “ญา” (ธาตุ=รากศัพท์) แปลว่า รู้ ภาษาไทยเขียนว่า “ปัญญา” อ่านเหมือนบาลี “ปัญญา” จึงมีความหมายว่า รู้ทั่วถ้วนทั่วถึง, รู้ล่วงหน้า (รู้ว่าเหตุอย่างนี้จะเกิดผลอย่างไร, ต้องการผลอย่างนี้ จะต้องทำเหตุอย่างไร), รู้ก่อนที่จะทำ จะพูด จะคิด, รู้แล้วนำชีวิตหลุดออกจาก ปัญหาพ้นจากทุกข์ได้ [1] พระพุทธโฆษาจารย์ อธิบายความหมายของปัญญาไว้ว่า ก) มีการแทงตลอดสภาวธรรมเป็นลักษณะ คือ มีหน้าที่กำจัดความมืดคือ โมหะ ที่ปกปิด สภาวะความเป็นจริงของธรรมทั้งหลาย ทำให้ไม่หลง ส่วนสมาธินั้นอยู่ใกล้ปัญญา เพราะผู้มีจิตตั้งมั่น ยอมรู้ ย่อมเห็นตามความเป็นจริง ข) ความรู้ชัด คือ รู้โดยประการต่างๆ ยิ่งกว่า การรู้ด้วยปัญญาและวิญญาณ เรียกว่า ปัญญา ย่อมรู้แจ้งแทงตลอดและเข้าถึงมรรคด้วย [2] ...